जून 1998 मध्ये सुनीता विल्यम्स यांची नासाने अंतराळवीर म्हणून निवड केली होती.
दंगल चित्रपटातील हा डायलॉग ‘म्हारी छोरियाँ छोरों से कम हैं’ भारतीय मुलींना पूर्णपणे शोभतो. विशेषत: जेव्हा आकाशाच्या उंचीला स्पर्श करण्याची वेळ येते. भारताची कन्या कल्पना चावला हिने ढगांच्या वर अंतराळात जाऊन जगाच्या भल्यासाठी आपल्या प्राणाचे बलिदान दिले आणि आता दुसरी मुलगी सुनीता विल्यम्स अंतराळात अडकली आहे. यावेळी ती आपला वाढदिवस अवकाशातच साजरा करत आहे. या निमित्ताने सुनीता विल्यम्स यांच्या आयुष्यातील काही रंजक पैलू जाणून घेऊया.
अंतराळवीर सुनीता विल्यम्स या अमेरिकन नागरिक असल्या तरी तिची मुळे भारतात खोलवर आहेत. 19 सप्टेंबर 1965 रोजी यूक्लिड, अमेरिकेत जन्मलेल्या सुनीता विल्यम्स गुजरातमधील झुलसाना येथील आहेत. तिचे वडील डॉ. दीपक पंड्या यांचा जन्म गांधीनगरपासून ४० किमी दूर असलेल्या या गावात झाला, जिथे आज सात हजार लोक राहतात. 1957 मध्ये डॉ. दीपक पंड्या अमेरिकेला वैद्यकशास्त्र शिकण्यासाठी गेले आणि तिथेच स्थायिक झाले. तेथे त्याने उर्स्लाइन बोनीशी लग्न केले. सुनीता विल्यम्स ही त्यांची मुलगी.
नौदलातून अवकाशाच्या जगात कसा आलात?
सुनीताने नीडहॅम हायस्कूल, नीडहॅम येथून आपले हायस्कूल पूर्ण केले. त्यानंतर 1983 मध्ये तिने भौतिकशास्त्रात बॅचलर पदवी मिळवली. तिने 1987 मध्ये यूएस नेव्हल अकादमीमध्ये प्रवेश घेतला. त्यानंतर 1995 मध्ये तिने फ्लोरिडा इन्स्टिट्यूट ऑफ टेक्नॉलॉजीमधून इंजिनीअरिंग मॅनेजमेंटमध्ये पदव्युत्तर पदवी घेतली. 1998 मध्ये नासाच्या अंतराळवीर कार्यक्रमात ती सहभागी झाली तेव्हा सुनीताच्या आयुष्यातला टर्निंग पॉइंट आला. त्यासाठी रशियाच्या रशियन फेडरल स्पेस एजन्सीने तिला मॉस्कोमध्ये प्रशिक्षण दिले.
सुनीता विल्यम्सची जून 1998 मध्ये नासाने अंतराळवीर म्हणून निवड केली. तिने ऑगस्ट 1998 मध्ये प्रशिक्षण सुरू केले. 9 डिसेंबर 2006 रोजी तिने सहकारी अंतराळवीरांसोबत पहिल्यांदा उड्डाण केले आणि 11 डिसेंबर 2006 रोजी आंतरराष्ट्रीय अंतराळ स्थानकावर पोहोचले. या मोहिमेदरम्यान सुनीता विल्यम्स क्रू मेंबर म्हणून फ्लाइट इंजिनीअर म्हणून काम केले. त्यानंतर तिने एकूण 29 तास 17 मिनिटांत चार वेळा अंतराळात चालत महिलांचा विश्वविक्रम केला. 22 जून 2007 रोजी, तिचे अंतराळ यान कॅलिफोर्नियातील एडवर्ड्स एअर फोर्स बेसवर परतले आणि ती क्रूसह सुरक्षितपणे पृथ्वीवर परतली.
सुनीता तिसऱ्या अंतराळ उड्डाणावर आहे. यावेळी ती 6 जून रोजी रात्री 11 वाजता बोइंगच्या स्टारलाइनर अंतराळयानाने तिचा साथीदार बुच विल्मोरसोबत आंतरराष्ट्रीय अंतराळ स्थानकावर पोहोचली, त्यानंतर अंतराळ यानामध्ये बिघाड झाला. ती आठ दिवसांच्या सहलीवर गेली होती परंतु ती फेब्रुवारी 2025 मध्येच परत येईल अशी अपेक्षा आहे.
सुनीता विल्यम्स
2012 मध्ये ती दुसऱ्या अंतराळ प्रवासाला गेली होती
सुनीता विल्यम्सने 14 जुलै 2012 रोजी रशियन सोयुझ कमांडर युरी मालेन्चेन्को आणि जपान एरोस्पेस एक्सप्लोरेशन एजन्सीचे फ्लाइट इंजिनियर अकिहिको होशिदे यांच्यासह कझाकस्तानमधील बायकोनूर कॉस्मोड्रोम येथून तिचा दुसरा अंतराळ प्रवास सुरू केला. ती 17 जुलै 2012 रोजी आंतरराष्ट्रीय अंतराळ स्थानकावर पोहोचली आणि तेथे चार महिने घालवले. 18 नोव्हेंबर 2012 रोजी तिचे अंतराळयान कझाकस्तानमध्ये उतरले आणि यासोबत तिने 50 तास 40 मिनिटांच्या स्पेसवॉकचा विक्रमही केला.
सुनीता विल्यम्स यांना एकूण 30 वेगवेगळ्या विमानांमध्ये 3,000 तासांहून अधिक उड्डाण करण्याचा अनुभव आहे. NASA व्यतिरिक्त, तिने सोसायटी ऑफ एक्सपेरिमेंटल टेस्ट पायलट्स, अमेरिकन हेलिकॉप्टर असोसिएशन आणि सोसायटी ऑफ फ्लाइट टेस्ट इंजिनियर्स यांसारख्या संस्थांसोबत देखील काम केले आहे.
ती अशा जागेत झोपते आणि टॉयलेटचे पाणी पिते
सध्या, सुनीता आंतरराष्ट्रीय अंतराळ स्थानकात इतर नऊ अंतराळवीरांसोबत सहा बेडरूमच्या घरासारख्या मोठ्या जागेत वेळ घालवत आहे. ती तिला तिच्या आवडत्या ठिकाणांपैकी एक म्हणते. इंटरनॅशनल स्पेस स्टेशनमध्ये उपस्थित असलेल्या अंतराळवीरांवर दर पाच मिनिटांनी पृथ्वीवरील मिशन कंट्रोल टीमद्वारे निरीक्षण केले जाते. अंतराळवीर आंतरराष्ट्रीय अंतराळ स्थानकात सकाळी लवकर उठतात आणि सकाळी 6:30 वाजता त्यांच्या फोन बूथच्या आकाराचे झोपेचे क्वार्टर सोडतात.
इंटरनॅशनल स्पेस स्टेशनच्या हार्मनी मॉड्युलमध्ये सर्वजण एकत्र येतात, जे एका कॉमन रूमसारखे आहे. येथून, अंतराळवीर बाथरूममध्ये जातात. इंटरनॅशनल स्पेस स्टेशनमध्ये अंतराळवीरांच्या घाम आणि टॉयलेटच्या कचऱ्याचा पुनर्वापर करून पाणी बनवले जाते आणि ते ते पितात.
सुनीता विल्यम्स
दोन्ही मोहिमा पूर्ण करून सुनीता गावी परतल्या
जरी सुनीता विल्यम्सचा जन्म भारतात झाला नसला तरी तिला आपल्या वारशाची आणि संस्कृतीची खूप ओढ आहे. तिने एकदा श्रीमद भगवद्गीतेची प्रत आणि गणपतीची मूर्ती तिच्यासोबत अंतराळात नेली. तिच्या मुळाशी असलेले तिचे घट्ट नाते यावरून कळू शकते की तिच्या मागील दोन्ही अंतराळ मोहिमा पूर्ण करून ती भारतात आली आणि तिच्या गावाला भेट दिली. 2007 मध्ये तिने पहिल्यांदा गुजरातमधील तिच्या गावाला भेट दिली आणि 2013 मध्ये दुसऱ्यांदा. सध्याच्या मोहिमेदरम्यान, सुनीता आंतरराष्ट्रीय अंतराळ स्थानकात अडकलेली असताना, तिच्या सुरक्षित परतण्यासाठी गावात सतत पूजा-पाठ केले जात आहेत.
भारतासह विविध देशांनी गौरव केला आहे
आपल्या कारकिर्दीत मोठ्या उंचीवर पोहोचलेल्या सुनीता विल्यम्सला अनेक सन्मान मिळाले आहेत. यामध्ये नौदल प्रशंसा पदक आणि मानवतावादी सेवा पदक यांचा समावेश आहे. भारत सरकारनेही देशाच्या या कन्येला 2008 साली पद्मभूषण पुरस्काराने सन्मानित केले आहे.रशियाने तिला अंतराळ संशोधनातील मेडल ऑफ मेरिटने सन्मानित केले आहे, तर स्लोव्हेनियाने तिला गोल्डन ऑर्डर ऑफ मेरिटने सन्मानित केले आहे. सुनीताकडे नासाचे प्रतिष्ठित स्पेसफ्लाइट पदकही आहे.
हेही वाचा: वन नेशन-वन इलेक्शनसाठी कोविंद समितीच्या शिफारशी काय होत्या?